Του Leonid Bershidsky
Η τελευταία ένδειξη για το ότι η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι απίθανη είναι μια δημοσίευση στο βρετανικό ταμπλόιντ, The Sun, η οποία χαρακτηρίζει την ΕΕ ένα "αδυσώπητα επεκτεινόμενο και κυριαρχούμενο από τους Γερμανούς, ομοσπονδιακό κράτος". Είναι τόσο ανώφελο να εξετάσουμε τους υπέρμαχους του Brexit όσο θα ήταν με τον Donald Trump -τα επιχειρήματά τους είναι συναισθηματικά και όχι ρεαλιστικά- αλλά αξίζει τον κόπο να αναρωτηθούμε εάν το μπλοκ κυριαρχείται πράγματι από τη Γερμανία με οποιονδήποτε κακοήθη τρόπο.
Το 2011, ο δεξιός δημοσιογράφος Simon Heffer έγραψε ένα άρθρο στην εφημερίδα The Daily Mail προειδοποιώντας για την άνοδο του "Τέταρτου Ράιχ" -μια νέα προσπάθεια της Γερμανίας να κατακτήσει την Ευρώπη στον απόηχο της κρίσης χρέους της ηπείρου. Ο Heffer ερμήνευσε τις εκκλήσεις της Γερμανίας προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες να ισοσκελίσουν τους προϋπολογισμούς τους και να συντονίσουν τις οικονομικές πολιτικές τους ως ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση "μιας δημοσιονομικής ένωσης που θα επιτρέψει στη Γερμανία να υπαγορεύει τους οικονομικούς όρους στην υπόλοιπη Ευρώπη".
Πέντε χρόνια αργότερα, δεν έχει συμβεί τίποτα ανάλογο, οπότε δεν είναι σαφές τι εννοούσε η The Sun λέγοντας ομοσπονδιακό κράτος: Καμία ομοσπονδία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κοινούς φόρους. Προφανώς, η αναφορά πήγαινε στη μισητή γραφειοκρατία της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν μιλάμε για γερμανική κυριαρχία.
Ο πιο υψηλόβαθμος Γερμανός στην ιεραρχία της ΕΕ είναι ο Martin Schulz, πρόεδρος του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το νομοθετικό σώμα της ΕΕ είναι ασθενέστερο από οποιοδήποτε από τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών-μελών, αδυνατώντας ακόμη και να εισαγάγει έναν νόμο. Είναι οι απρόσωποι τεχνοκράτες στο προσωπικό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που το κάνουν αυτό, και οι Γερμανοί αντιπροσωπεύουν μόνο το 10% του μη-τεχνικού προσωπικού της επιτροπής, την ώρα που ο πληθυσμός της Γερμανίας αντιστοιχεί στο 16% Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπάρχουν περίπου τόσοι Ιταλοί όσοι και Βέλγοι μεταξύ των διοικητικών στελεχών της ΕΕ. Και δεν είναι δα ότι οι Γερμανοί υπερεκπροσωπούνται σε βασικές διευθύνσεις: η υψηλότερη συγκέντρωσή τους είναι στο αναλυτικό κέντρο της Κομισιόν.
Η Γερμανία, πράγματι, έχει ελαφρώς μεγαλύτερη συμμετοχή, όταν πρόκειται για τα χρήματα που καλείται να συνεισφέρει στα προγράμματα της Ε.Ε. Το 2015 η οικονομική παραγωγή της αντιστοιχούσε σχεδόν στο 20,7% του συνόλου της Ε.Ε. αλλά το μερίδιό της στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. άγγιξε το 21,4%. Το Ηνωμένο Βασίλειο αντιπροσώπευσε περίπου το 16% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της Ε.Ε., περισσότερο από το μερίδιο 12,6% που είχε στον προϋπολογισμό. Δεν έχει κανένα λόγο να παραπονιέται για γερμανική "κυριαρχία" όταν πληρώνει τα προγράμματα της Ε.Ε.
Επομένως τα παράπονα των υπέρμαχων του Brexit δεν σχετίζονται με ποσοτική γερμανική υπερ-εκπροσώπηση στο "υπερ-κράτος" των Βρυξελλών ως έχει. Έχουν να κάνουν με την αντίληψη ότι η Γερμανία είναι πολύ ισχυρή πολιτικά και οικονομικά, επομένως είναι το de facto κέντρο λήψης αποφάσεων της Ε.Ε. Υπάρχει πράγματι κάποια ουσία σε αυτό: Η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel έχει πιέσει τους Ευρωπαίους να επιβάλλουν κυρώσεις στη Ρωσία για τον τρόπο που μεταχειρίστηκε την Ουκρανία. Αυτή και ο υπουργός Οικονομικών της Wolfgang Schaeuble πρωτοστάτησαν πέρυσι στην απόφαση για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η ελληνική κρίση. Μόλις και μετά βίας συμβουλεύτηκε κάποιον στην Ε.Ε. όταν προσκάλεσε Σύρους πρόσφυγες στη Γερμανία.
Εάν υπάρχει κάποιος προσφάτως που έχει καθορίσει την ευρωπαϊκή πολιτική όποτε ξεσπά μία κρίση, αυτή είναι η Merkel. Ή αλλιώς "ο Μακιαβέλι", όπως την αποκαλούν οι Ιταλοί δημοσιογράφοι Vittorio Feltri και Gennaro Sangiuliano στο βιβλίο τους για "Το τέταρτο Ράϊχ”.
Η Γερμανία φυσικά είναι η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη του μπλοκ και η πιο πολυπληθής χώρα του, αλλά αν η Ε.Ε. ήταν σχεδιασμένη για να δίνει θεσμικό πλεονέκτημα στις μεγαλύτερες χώρες, κανείς δεν θα συμμετείχε σε αυτήν εξ αρχής. Η υπέρμετρη πολιτική δύναμη της Merkel και της Γερμανίας προκύπτει από την προθυμία να αναλάβουν την ευθύνη και να επωμιστούν τα οικονομικά βάρη.
Η Ελλάδα δεν θα είχε επιβιώσει οικονομικά χωρίς τα γερμανικά χρήματα. Ως ο μεγαλύτερος πιστωτής της, είναι φυσικό να έχει περισσότερα να πει από άλλους στις διαπραγματεύσεις για τους όρους του προγράμματος διάσωσης. Οι Γερμανοί πολιτικοί ένιωσαν την ευθύνη να διατηρήσουν τη ζώνη του ευρώ άθικτη -ίσως διότι η Γερμανία επωφελείται οικονομικά από το μοιράζεται το ίδιο νόμισμα με πιο αδύναμες οικονομίες.
Η Γερμανία είναι ένα ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές όταν άλλες χώρες του ευρώ έχουν προβλήματα. Ωστόσο, δεν φταίει η Γερμανία που έχει ισχυρή εξαγωγικά προσανατολισμένη οικονομία – είναι κάτι που οι άλλες χώρες της Ε.Ε. υποτίθεται ότι θέλουν επίσης, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου – των οποίων οι εξαγωγές έφτασαν μόλις το ένα τρίτο των γερμανικών πέρυσι. Αυτό το σκέλος της "κυριαρχίας” της Γερμανίας δεν μπορεί να εξαλειφθεί με ρύθμιση ή διαπραγματεύσεις -είναι γνήσια οργανική οικονομική δύναμη.
Επίσης, στο θέμα των προσφύγων, η Merkel ηγήθηκε διότι η κυβέρνησή της ήταν πρόθυμη να αναλάβει τον λογαριασμό. Άλλοι δεν ήταν. Η Γερμανία διαχειρίστηκε 441.800 αιτήσεις ασύλου το περασμένο έτος, σε σύγκριση με τις 38.370 για το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τόσο η ελληνική διάσωση όσο και η προσφυγική κρίση έχουν αποκαλύψει τα όρια της γερμανικής κυριαρχίας: Είναι επιτρεπτό το μεγαλύτερο κράτος της Ε.Ε. να ηγείται – δηλαδή να έχει μία ισχυρή φωνή στις ατελείωτες επίμαχες διαπραγματεύσεις - μόνο εάν είναι πρόθυμο να συνεισφέρει περισσότερο από άλλους στα κοινά πρότζεκτ. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, κάποιοι μπορεί να διαφωνούν βιαίως: Η Γερμανία απομονώθηκε ουσιαστικά στο θέμα των προσφύγων και εξαναγκάστηκε να κάνει μία ταπεινωτική συμφωνία με την Τουρκία για την ανάσχεση των προσφυγικών ροών. Και στις συγκριτικά ανώδυνες ρωσικές κυρώσεις -που αποτελεί μία πιο δαπανηρή πρόταση για τη Γερμανία απ' ότι για τα περισσότερα άλλα κράτη μέλη εξαιτίας των μεγαλύτερου όγκου εμπορικών συναλλαγών προ κυρώσεων- η συναίνεση της Ε.Ε. διαβρώνεται.
Υπό την ηγεσία της Merkel, η Γερμανία δεν έχει ηγηθεί τόσο πολύ όσο έχει προσπαθήσει να διατηρήσει ενωμένη την Ε.Ε. και το ευρώ – με περιορισμένη επιτυχία, όπως έχει αποδειχθεί. Το να ηγούνταν θα σήμαινε, όπως ο Heffer πρότεινε, να πιέζει για μεγαλύτερη ενοποίηση, για δημοσιονομική ένωση, για μία επίφαση του "ομοσπονδιακού κράτους” -αλλά η Merkel δεν έχει επιδείξει καμία πολιτική βούληση για μία τέτοια ώθηση. Η γερμανική κυβέρνηση δεν θα είναι η πρώτη που θα πιέσει για μεγαλύτερη ενοποίηση διότι αυτό θα ξυπνούσε μνήμες του υπουργού Προπαγάνδας των Ναζί Josef Goebbels που το 1945 κόμπαζε για την Ευρώπη του 2000. Έγραφε ο Goebbels:
Μπορεί κανείς επίσης να προβλέψει με μεγάλο βαθμό βεβαιότητας ότι η Ευρώπη θα είναι μία ενωμένη ήπειρος το έτος 2000. Η Γερμανία δεν θα είναι υπό την κατοχή των εχθρών της το έτος 2000. Το γερμανικό έθνος θα είναι ο πνευματικός ηγέτης της πολιτισμένης ανθρωπότητας.
Περισσότερα από 70 χρόνια μετά το θάνατο του Goebbels οι φόβοι για το "Τέταρτο Ράιχ” είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στην γερμανική ηγεσία, πόσω μάλλον η κυριαρχία, στο ευρωπαϊκό πρότζεκτ. Κανείς Γερμανός ηγέτης δεν θέλει να θεωρηθεί ότι πιέζει για περισσότερη δύναμη και να συγκριθεί με τους Ναζί. Η Merkel μετά χαράς θα απεκδυόταν τον μανδύα του ηγέτη εάν κάποιος άλλος ενδιαφερόταν να διατηρήσει άθικτη την ένωση και να καταβάλει το τίμημα γι αυτό. Ωστόσο η Γαλλία είναι χαρούμενη να παίζει δεύτερο βιολί, μόνο και μόνο επειδή είναι λιγότερο οικονομικά σταθερή. Και οι συμμαχίες άλλων χωρών – όπως ο αντιμεταναστευτικός συνασπισμός των ανατολικοευρωπαίων – είναι καθαρά συγκυριακές – όχι προσπάθειες για να αναλάβουν ηγετικό ρόλο.
Το 2016, η γερμανική κυριαρχία της Γερμανίας στην Ε.Ε. αποτελεί μύθο. Το μόνο πλεονέκτημα που έχει η Γερμανία έναντι των γειτόνων της είναι η ισχυρότερη οικονομία. Η Ε.Ε. δεν πρόκειται να μετατραπεί σε ομοσπονδιακό κράτος κάποια στιγμή σύντομα και οι πολέμιοι της μεγαλύτερης ενοποίησης θα έπρεπε να ευχαριστούν το παλιό κόμπλεξ κατωτερότητας της Γερμανίας γι αυτό.
Μοιραστείτε
Η ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ ΣΤΟ FACEBOOK
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου