Το γαλλο-γερμανικό παζάρι για να σωθεί η Ευρώπη

Μετά από ένα καταιγισμό κρίσεων, τα επόμενα χρόνια θα ανατρέψουν τους αμφισβητίες της Ένωσης, γράφει ο Philip Stephens.

Μετά από ένα καταιγισμό κρίσεων, τα επόμενα χρόνια θα ανατρέψουν τους αμφισβητίες της Ένωσης, γράφει ο Philip Stephens. Η σημασία της Συνθήκης της Ρώμης έγκειται στο γεγονός ότι ακόμη και κατά τη στιγμή της υπογραφής, η Γερμανία και η Γαλλία δεν συμφωνούσαν. Η Γερμανία ήθελε την κοινή αγορά, ενώ η Γαλλία ήταν πιο ενθουσιώδης για τον νέο Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, τον Euratom. Η Βόννη ήταν πρόθυμη να καταργήσει τους δασμούς στα προϊόντα που κατασκευάζονταν. Το Παρίσι ήταν αποφασισμένο να προστατεύσει τα εισοδήματα των αγροτών του. Η μελλοντική δύναμη του ευρωπαϊκού επιχειρείν στηριζόταν σε μια κοινή βούληση να παραμερίσουν αυτές τις διαφορές με σκοπό τον συμβιβασμό.

Υπάρχει ένας μύθος, ιδιαίτερα διαδεδομένος στη Βρετανία, που λέει ότι η ΕΕ αντανακλούσε πάντα μια στενή ταυτότητα συμφερόντων και τις προοπτικές των δύο μεγαλύτερων χωρών της ηπείρου. Αυτό εξηγεί την επιτυχία αυτού που έχει χαρακτηριστεί γαλλογερμανική ατμομηχανή. Το αντίθετο συμβαίνει. Οι Γερμανοί και οι Γάλλοι υποστήριξαν από την αρχή το σχήμα της Ευρώπης. Στο Παρίσι, η ένταξη αφορούσε την οικοδόμηση ενός προστατευτικού τείχους έναντι
της υπερβολικά ισχυρής Αμερικής. Για την ατλαντιστική Γερμανία, η Ευρώπη υπήρξε μια διαδρομή για επιστροφή στην εθνική επανένωση και ένας τρόπος για να διώξουν τους δαίμονες της πρόσφατης ιστορίας. Λίγο πριν τα έθνη της Μπενελούξ καταρτίσουν ένα σχέδιο για μια Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, η Γαλλία είχε ανατρέψει τα γερμανικά σχέδια για μια ευρωπαϊκή αμυντική συνεργασία.

Στις δεκαετίες μετά την Συνθήκη της Ρώμης, οι φεντεραλιστικές τάσεις της Γερμανίας συχνά συγκρούστηκαν με την προτίμηση του Ντε Γκολ στην εθνική κυριαρχία. Για τη Γαλλία, το ενιαίο νόμισμα ήταν ένα μέσο για να περιορίσει την οικονομική κυριαρχία των εταίρων της. Για τη Γερμανία που δίσταζε να παραδώσει το γερμανικό μάρκο, το ευρώ ήταν η αναγκαία διαδρομή για την επιθυμητή πολιτική ένωση της. Το Βερολίνο είναι ως επί το πλείστον προστατευτικό προς τις μικρότερες χώρες της ΕΕ, η Γαλλία περιφρονητική. Η συνήθεια του συμβιβασμού εδραιωθεί από τη Συνθήκη των Ηλυσίων - μια συμφωνία που με τη θεσμοθέτηση της διμερούς συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα της κυβέρνησης δημιούργησε μια κεντρομόλο δύναμη για την αντιμετώπιση των φυσικών φυγόκεντρων δυνάμεων. Ακόμη και εδώ, ένας προσεκτικός παρατηρητής θα εντοπίσει τον αναγκαστικό συμβιβασμό. Η γερμανική γλώσσα στο κείμενο της Συνθήκης περιλαμβάνει μια επιβεβαίωση της διατλαντικής σχέσης -το συναίσθημα κατά κάποιο τρόπο, ποτέ δεν πέρασε σε μια γαλλική εκδοχή. Οι συμφωνίες αυτές έχουν δράσει ταυτόχρονα ως βάση και καταλύτης για τις ευρύτερες ευκαιρίες εντός της ΕΕ, που οδήγησαν στη διαδικασία ενοποίησης της Ευρώπης. Αν η Γαλλία και η Γερμανία μπορούσαν να γεφυρώσουν τις διαφορές τους στην αναζήτηση ενός κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος - η μία θυσιάζοντας την κυριαρχία της, η άλλη, σε τελική ανάλυση, εγκαταλείποντας το πολύτιμο εθνικό της νόμισμα- πώς θα μπορούσαν οι εταίροι τους στην "επιχείρηση" να αρνηθούν να κάνουν τους δικούς τους συμβιβασμούς; Οι Βρετανοί πολιτικοί ποτέ δεν το κατενόησαν αρκετά αυτό, χάνοντας τον χρόνο τους αντ' αυτού σε μια μάταιη προσπάθεια να διχάσουν τις δύο χώρες. Τα ένστικτα της Γερμανίας είναι σχεδόν αγγλοσαξονικά, ήταν το επιχείρημα, οπότε σίγουρα μπορούμε να την απομακρύνουμε από τη Γαλλία. Η Τερέζα Μέι απέχει από τις εορταστικές εκδηλώσεις για τον εορτασμό της 60ης επετείου της Συνθήκης της Ρώμης, αλλά, με έναν τρόπο από το παρελθόν, η πρωθυπουργός θα προσπαθήσει την ίδια τακτική διαίρει και βασίλευε, όταν οι δρομολογηθούν οι διαπραγματεύσεις του Brexit. Και για άλλη μια φορά θα αποτύχει.

Η Γερμανίδα Άνγκελα Μέρκελ θέλει να επιτύχει μια λογική συμφωνία με την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, αλλά όχι εις βάρος της σχέσης της με το Παρίσι. Ο καταιγισμός των κρίσεων αυτών των τελευταίων ετών έχει στερήσει από τους ευρωπαίου ηγέτες την ικανότητα να σκέφτονται τις ευκαιρίες. Οι στάσιμες οικονομίες, μία ευρωζώνη υπό πολιορκία, η ροή των νέων μεταναστών και ο νέος λαϊκισμός έχουν αποστραγγίσει την εμπιστοσύνη. Κανείς δεν έχει χάσει χρήματα στοιχηματίζοντας εις βάρος της Ευρώπης. Ακόμα και τώρα, μια ανάλυση των συνομιλιών του Brexit θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει την ένωση. Η υποψηφιότητα της Μαρίν Λεπέν για τη γαλλική προεδρία βάζει ένα ακόμα πιο γρκίζο σύννεφο στον άμεσο ορίζοντα. Αν η ηγέτιδα του Εθνικού Μετώπου κερδίσει, τίποτα δεν θα είναι σίγουρο.

Λοιπόν, δεν υπάρχει καταλληλότερη στιγμή για να φανταστεί κανείς το αντίθετο. Ότι οι ουρανοί μπορεί να λάμψουν, ότι η Ευρώπη τα επόμενα χρόνια, αν και ελάχιστα, θα εκπλήξει τις Κασσάνδρες, και ότι η διαδικασία θα ξεκινήσει με μια άλλη πολιτική συμφωνία μεταξύ της Γερμανίας και της Γαλλίας. Οι πιθανότητες είναι ότι η Λεπέν θα χάσει - από τον ανεξάρτητο κεντρώο Εμανουέλ Μακρόν, φαβορί στην προεδρική κούρσα, ή, ενδεχομένως, από τον Φρανσουά Φιγιόν του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Ο Μακρόν είναι ο πιο φιλοευρωπαίος από τους δύο. Και ο Γκολιστής Φιγιόν ο πιο ριζοσπάστης για την οικονομική μεταρρύθμιση. Αυτό που τους ενώνει είναι η αναγνώριση ότι κάτι πρέπει να γίνει για να "σπάσει" η οικονομική στασιμότητα της Γαλλίας και η συνακόλουθη πολιτική εξασθένιση.

Η Γαλλία πρέπει να εκσυγχρονιστεί για να γίνει ξανά σχετική. Το Βερολίνο περιμένει ακριβώς αυτό το μήνυμα. Η αδυναμία της Γαλλίας έχει αφήσει τη Γερμανία έκθετη και έχει κάνει την ΕΕ να χάσει την ισορροπία της. Εξ ορισμού, η Μέρκελ βρέθηκε ξαφνικά να είναι η διστακτική ηγέτιδα της ηπείρου και ο βασικός "κακός" της. Η καγκελάριος θέλει πάνω απ' όλα να αποκαταστήσει την παλιά συνεργασία με το Παρίσι. Το ίδιο και ο Μάρτιν Σουλτς, ο αμφισβητίας της υποψήφιος σοσιαλδημοκράτης στις γερμανικές εκλογές αυτό το φθινόπωρο. Ο Σουλτς θα βρει στον Μακρόν τον πιο δεκτικό εταίρο. Το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και με τη Μέρκελ. Και οι δύο θα προσπαθήσουν να τα βρουν με τον Φιγιόν. Δεν υπάρχει μαγική φόρμουλα για να γεμίσει τις ρωγμές σε μία κατακερματισμένη ένωση. Η γαλλο-γερμανική ατμομηχανή έχει λιγότερη πρόσφυση σε μια ΕΕ των 27 από ότι σε έξι. Αλλά η αποκατάσταση της σχέσης ανάμεσα στο Βερολίνο και το Παρίσι θα είναι μια σημαντική πηγή εμπιστοσύνης. Θα μπορούσε επίσης να σηματοδοτήσει την αρχή ενός νέου "πυρήνα της Ευρώπης", με τη θέληση και την ικανότητα να εμβαθύνουν τη συνεργασία. Όσο δύσκολο και αν είναι να είμαστε αισιόδοξοι για την Ευρώπη, είναι καιρός να μετριάσουμε κάπως την απαισιοδοξία.

ft.com

Μοιραστείτε



Η ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ ΣΤΟ FACEBOOK