Πατροκοσμάς: Ποτέ την Κυριακή

Πηγή: Ελληνικές Γραμμές

Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του Στέφανου Σωτηρίου «Πατροκοσμάς: Ποτέ την Κυριακή», από τις εκδόσεις Ψηφίδα (Αρμός). Η σύγκρουση του Κοσμά με τους αποικιοκράτες Φράγκους, τους Τούρκους πασάδες και τους Εβραίους τοκογλύφους ήταν κυρίως οικονομική, παρότι ο Κοσμάς δεν φαντάστηκε πως μπορεί να ήταν έτσι. Ουδείς εξ αυτών ενδιαφέρονταν αν ο Κοσμάς δίδασκε κάτι σχετικό με την Ορθόδοξη λατρεία. Ούτε καν για τα σχολεία (πλην της παπικής λογοκρισίας στα Επτάνησα). Η μεγαλύτερη συνέπεια που είχαν οι διδαχές και το κήρυγμα του, ήταν η οικονομική, έστω και ως παράπλευρη. Γι’ αυτήν την οικονομική πλευρά των διδαχών του τον εδίωξαν, τον πολέμησαν και στο τέλος τον θανάτωσαν.

Η διαπάλη του Κοσμά με τους Εβραίους είχε πάρει μεγάλες διατάσεις. Ο Κοσμάς ποτέ δεν είχε ως κύριο θέμα στις κατηγορίες που εκτόξευε εναντίων τους, την ευθύνη τους για την σταύρωση του Κυρίου, παρότι σε κάποια κηρύγματα του τους αποκαλεί «θεοκτόνους». Αντίθετα, ο Κοσμάς εξυψώνει τον Μωυσή και της άλλες μορφές της Παλαιάς Διαθήκης και τους αναφέρει συχνότατα σαν παράδειγμα στα κηρύγματα του. O τίμιος γάμος ταυτίζεται με τον Ιωακείμ και την Άννα, η πίστη για την τεκνογονία, με την Σάρα του Αβραάμ, το άγιο βάπτισμα με τον Ιωάννη τον Πρόδρομο.

Η σύγκρουση αυτή ήταν κοινωνική, αλλά έγινε βαθύτερη χωρίς να επιδιωχθεί από τον Κοσμά. Έγινε οικονομική. Και αυτός που θα κατείχε τα σκήπτρα στην οικονομία της αυτοκρατορίας, θα είχε και τον πρώτο λόγο σε αυτήν, ιδίως στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, όταν η Οθωμανία θα γίνει ο «Μεγάλος Ασθενής»! Και τα σκήπτρα θα τα είχε εκείνος που θα έλεγχε το εμπόριο, το οποίο γίνονταν κυρίως με μορφή παζαριών, τα οποία εδώ και αιώνες γίνονταν μόνο Κυριακές από τους Εβραίους. Το κήρυγμα του Κοσμά για παζάρια το Σάββατο, ημέρα που ο μωσαϊκός νόμος απαγορεύει κάθε δραστηριότητα, θα γίνονταν η αιτία για την μεγαλύτερη ανατροπή στην ιστορία: το φαλήρισμα των Εβραίων και τον απόλυτο έλεγχο του εμπορίου από τους Έλληνες και εξ αυτών, από τους Βλάχους της Ηπείρου και της Μακεδονίας, και τους Χιώτες και Επτανήσιους στην θάλασσα τους επόμενους τρεις αιώνες, σε ολόκληρη την κεντρική, ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη.

Ο Κοσμάς θα θανατωθεί δόλια, όμως θα βγει νικητής. Και όπως συμβαίνει με όλες τις προσωπικότητες της ιστορίας, και με τον Χριστό ακόμη, ο θάνατος του ήταν ο σπόρος για την αναγέννηση, για την ανάπτυξη, για την δημιουργία του νέου, του ωραίου του ρομαντικού, του εθνικού. Ο Κοσμάς ήταν αυτος που δημιούργησε την πρώτη ελληνική αστική τάξη. Τάξη που χρηματοδότησε τον εθνικό διαφωτισμό, την εθνική επανάσταση του 1821, το κράτος που προέκυψε από αυτήν. Τάξη που χρηματοδότησε την εθνική αφύπνιση πολλών ακόμα λαών της Ευρώπης. Ο Πατροκοσμάς και οι μαθητές του ήταν, χωρίς αμφιβολία, αυτοί που ανέτρεψαν το κατεστημένο στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο.