Κι όμως αρκεί να κοιτάξει κάποιος την ειδησεογραφία των τελευταίων μηνών για να διαπιστώσει τα υπόγεια κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά ρεύματα που έχουν βγει στην επιφάνεια και παρασέρνουν οτιδήποτε βρίσκεται στο διάβα τους. Δύσκολα η μορφολογία του διεθνούς status θα παραμείνει ίδια μετά την "καταιγίδα" που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Μία πρόσφατη έρευνα που δημοσίευσε το BBC για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του τρόπου που ψήφισαν οι Βρετανοί κατά το πρόσφατο δημοψήφισμα, δείχνει πως το επίπεδο της εκπαίδευσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο μεταξύ αυτών που ψήφισαν. Στα κοινωνικά στρώματα με χαμηλότερη εκπαίδευση κυριάρχησε το Brexit.
Βλέπε: Local voting figures shed new light on EU referendum
Ανάλογα είναι τα χαρακτηριστικά και μια μεγάλης μερίδας από αυτούς που εξέλεξαν τον Τραμπ στις ΗΠΑ. Παρατηρείται πως κριτήριο δεν είναι τόσο η ταξική διαστρωμάτωση με βάση το εισόδημα αλλά η φυλετική διαστρωμάτωση και το μορφωτικό επίπεδο. Οι πιο αδύναμοι φοβούνται την παγκοσμιοποίηση και αναζητούν καταφύγιο στις εθνικοπολιτισμικές ταυτότητες όπως διαμορφώθηκαν μετά το τέλος των αυτοκρατοριών τους δυο τελευταίους αιώνες.
Κοινός παρονομαστής αυτής της έξαρσης εθνολαϊκισμού είναι η αντίδραση στις μεταναστευτικές ροές που δέχονται οι ΗΠΑ και η Ευρώπη. Σαν σημαντικό κίνητρο του εθνολαϊκισμού που βρίσκεται σε έξαρση παντού εντοπίζεται και η απώλεια καλών παραγωγικών θέσεων εργασίας από τη Δύση προς τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Οι άνθρωποι στη Δύση νιώθουν πως απειλούνται και είναι δυσαρεστημένοι με τη ζωή τους.
Όταν υπάρχουν "πελάτες" σε ικανό αριθμό είναι θέμα χρόνου να βρεθεί ο "παντοπώλης" δηλ. εν προκειμένω αυτός που θα τους εκμεταλλευτεί δημιουργώντας βολικές ερμηνείες για τα αίτια της δυσαρέσκειας.
Συνήθως, όταν το άγνωστο μέλλον τρομάζει τους ανθρώπους αναζητούν καταφύγιο στο παρελθόν από το οποίο επιλεκτικά θυμούνται τις καλύτερες στιγμές.
Υπάρχει μερικά πολύ χαρακτηριστικά συμπεράσματα της συμπεριφοριστικής και της ψυχολογίας που ερμηνεύουν τα κριτήρια με τα οποία αποφασίζουν οι άνθρωποι, τα οποία ταιριάζουν σε μια ερμηνεία αυτού που συμβαίνει στη Δύση.
Π.χ. κάποιος που έχει εισόδημα 20.000 ευρώ το χρόνο και ζει σε μια γειτονιά που οι άλλοι έχουν κατά μέσο όρο 10.000 ευρώ το χρόνο νιώθει ικανοποιημένος και ευτυχισμένος.
Ο ίδιος άνθρωπος με εισόδημα 20.000 ευρώ το χρόνο αν μετακομίσει σε μια γειτονιά με μέσο όρο εισοδήματος τα 50.000 ευρώ είναι δυστυχισμένος.
Χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι ένα θέμα που είναι αρκετά δημοφιλές τα τελευταία χρόνια στο διεθνή τύπο, αυτό της διεύρυνσης της οικονομικής ανισότητας.
Διεύρυνση της ανισότητας ονομάζει ο σοσιαλίζων συρμός σε γενικές γραμμές το εξής παράδειγμα. Κάποιος έχει εισόδημα 20.000 ευρώ και κάποιος άλλος 10.000 ευρώ. Τότε λέμε πως η διαφορά είναι στα 10.000 ευρώ.
Αν ο πρώτος αυξήσει το εισόδημά του στα 40.000 ευρώ και ο δεύτερος στα 20.000 ευρώ, τότε η διαφορά έχει διπλασιαστεί στα 20.000 ευρώ.
Η διαφορά αυτή παρουσιάζεται σαν διπλασιασμός της ανισότητας και δημιουργεί τα ανάλογα ερεθίσματα στη συμπεριφορά και τις πολιτικές επιλογές. Το θέμα αυτό αποκτά εκρηκτικά δημαγωγικά χαρακτηριστικά αν ο πρώτος έχει αυξήσει το εισόδημα στα 40.000 ευρώ και ο δεύτερος από τα 10 στα 12-15.000 ευρώ.
Το υπόβαθρο
Στις ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες η δημογραφική γήρανση, η μεταφορά των καλοπληρωμένων παραγωγικών θέσεων εργασίας στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, η μεταναστευτική πίεση, η ισλαμική διείσδυση, η διεύρυνση της απόστασης των "μπλε κολάρων" από την κοσμοπολίτικη ελίτ έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα.
Λάθος πιστεύουν, ο Τραμπ, η Λεπέν, ο Μπέπε Γκρίλο κλπ πως αν κλείσουν τα σύνορα σε ανθρώπους και οικονομικές δραστηριότητες οι γερασμένες κοινωνίες της Δύσης θα επιστρέψουν στη χρυσή εποχή του ’50 και του ’60 ή του ’80 και του ’90.
Τα δημογραφικά δεδομένα έχουν αλλάξει και οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν μπορούν να σταματήσουν. Οι άνθρωποι σήμερα δεν ζουν απομονωμένοι όπως πριν 50 χρόνια. Τα ταξίδια είναι πάμφθηνα και οι ανταλλαγές πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο προσβάσιμες και σχεδόν δωρεάν.
Παρ’ όλα αυτά η άνοδος του εθνολαϊκισμού αυξάνει κατακόρυφα το ρίσκο για μια ανεξέλεγκτη έκρηξη που θα μπορούσε να οδηγήσει και σε θερμές αναμετρήσεις μεταξύ πολιτισμικών και οικονομικών ζωνών.
Ήδη, οι προθέσεις Τραμπ να κινηθεί ανταγωνιστικά προς Ε.Ε. και Κίνα σε συμμαχία με τη Ρωσία δημιουργεί αντανακλαστικές κινήσεις ενοποίησης της Ε.Ε. και σύσφιξης των σχέσεων με την Κίνα.
Σε παρόμοιες περιπτώσεις η ιστορία διδάσκει πως καλό είναι να μην ανοίγουμε την πόρτα του φρενοκομείου απερίσκεπτα. Αν ανοίξει δεν κλείνει μετά.
Το οικονομικό υπόβαθρο της έκρηξης
Τον παραπάνω αναβρασμό σε Ανατολή και Δύση θα πρέπει να τον δούμε και υπό το πρίσμα της εκρηκτικής κατάστασης της παγκόσμιας οικονομίας.
Το παγκόσμιο χρέος ξεπερνά τα 230 τρισ. δολ. όταν το παγκόσμιο ΑΕΠ είναι περί τα 75-80 τρισ. δολ. Το υψηλό χρέος καθιστά κράτη και επιχειρήσεις αφερέγγυα για δανεισμό. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν μηδενίσει τα επιτόκια και μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης τροφοδοτούν την οικονομία με "αμφεταμίνες". Κάθε επόμενη δόση όμως διεγείρει όλο και λιγότερο την οικονομία.
Δημογραφικά οι κοινωνίες της Δύσης γερνάνε και σε λίγο θα θέλουν συντάξεις τα χαμηλά επιτόκια των ομολόγων τις οποίες δεν μπορούν να εξασφαλίσουν.
Στο παρελθόν οι κρίσεις χρέους πολλές φορές οδηγούσαν σε πολέμους, αλλά οι πόλεμοι χρειάζονται πλεονάζοντα νεαρό πληθυσμό.
Εν τω μεταξύ οι χρηματιστηριακές αγορές καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Από μια λογική σκοπιά οι αγορές αυτή την περίοδο επωάζουν το μεγαλύτερο κραχ της νεότερης ιστορίας.
Ο κύκλος της παγκοσμιοποίησης που συνοδεύτηκε από ανάλογη άνοδο των αγορών και εκθαμβωτικό πλούτο στο σύνολο της Δύσης, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Όσοι πιστεύουν, ειδικά στην Ελλάδα που δεν παράγει τίποτα πως έζησαν φτωχικά τις τελευταίες δεκαετίες, ας αναλογιστούν πόσοι στους 100 είχαν αυτοκίνητο, τηλεόραση και κρέας καθημερινά πριν τις δεκαετίες ’80 και ’70;
Στις αρχές της δεκαετίες του ’80 λοιπόν το επιτόκιο του 10ετούς αμερικάνικου ομολόγου ήταν στο 12%. Σήμερα είναι στο 2,5%. Σε 10 με 20 χρόνια τι είναι πιο πιθανό να είναι κοντά στο 10 ή το 25%;
Ο πολλαπλασιαστής κερδών P/E του S&P 500 ήταν στο 7,8 ενώ χθες ήταν περί το 27. Σε 10-20 χρόνια που θα είναι;
Η μερισματική απόδοση τους MSCI USA το ’80 ήταν στο 5,8% σήμερα είναι στο 1,5% και οι 90 στους 100 αναλυτές μας λένε πως οι αγορές είναι φθηνές.
Η τιμή του χρυσού το ’80 χωρούσε μια φορά στην τιμή του Dow, το 2000 χωρούσε πάνω από 40, σήμερα χωράει 16. Από το 2000 και μετά έχει ξεκινήσει ο κύκλος σύγκλισης αυτής της σχέσης.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 η μέση ηλικία των babyboomers ήταν κοντά στα 30 ενώ σήμερα είναι κοντά στα 60.
Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν πως οι αγορές είναι έτοιμες για ένα ακόμη μεγάλο κραχ. Το κραχ αυτό αν συνδυαστεί με το παγκόσμιο χρέος και την άνοδο του εθνολαϊκισμού που εκλέγει ηγέτες με περίεργες συμπεριφορές (για να αποφύγουμε τον όρο παράφρονες) τότε τα επόμενα χρόνια θα έχουν πράγματι ενδιαφέρον και η ανθρωπότητα ενδεχομένως να τα θυμάται για αιώνες. Όπως θυμόμαστε για αιώνες την ισχύ και παρακμή της Ρώμης...
Η Ρώμη παρεμπιπτόντως έπεσε και δηώθηκε το 410 μ.χ. από τον Αλάριχο, ένα Γότθο που με την φυλή του νωρίτερα είχε μεταναστεύσει εντός της αυτοκρατορίας για να βρει προστασία, από τις επιδρομές των Ούννων πέρα από το φυσικό σύνορο του Δούναβη.
Η κατάσταση διεθνώς μοιάζει ιδιαίτερα επισφαλής... μοιάζει να είναι θέμα χρόνου η εμφάνιση της "καρφίδας" που θα τσιμπήσει την "φούσκα" της ευημερίας με δανεικά. Τικ τακ η βόμβα έχει πυροδοτηθεί...
Του Κώστα Στούπα στο Capital.gr
antilogos-gr
Μοιραστείτε
Η ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ ΣΤΟ FACEBOOK
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου