Τα Βαλκάνια μπροστά σε γενικευμένη κρίση;

του Σταύρου Καρκαλέτση
ιστορικού - συγγραφέα

Πηγή : ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ.

Με γρήγορους ρυθμούς εξελίσσονται τα γεγονότα στο υπό διαμόρφωση νέο γεωστρατηγικό βαλκανικό πεδίο. Η κάποτε απλή εξίσωση κατανομής ισχύος και η ψυχροπολεμική διαίρεση των Βαλκανίων αποτελούν πλέον παρελθόν. Στα υπό διαμόρφωση «νέα» Βαλκάνια του 21ου αιώνα λίγα θα θυμίζουν την προτέρα κατάσταση.

Η ραγδαία άνοδος και ανάμιξη στην περιοχή της «αναγεννημένης» Ρωσίας, με νέους οικονομικούς και προεκτατικά πολιτικούς όρους, το «ανεξάρτητο» Κοσσυφοπέδιο και ο σε εξέλιξη αλβανικός αναθεωρητισμός, μαζί φυσικά με τα αμέσου ελληνικού ενδιαφέροντος «πεδία» (βλέπε FYROM), συνιστούν ένα ριζικά διαφοροποιημένο πολιτικό τοπίο. Όπου ο αμερικανικός ηγεμονισμός συναντά σοβαρά προσκόμματα, απελευθερώνοντας «χώρο» που για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα ήταν, λίγα χρόνια πίσω, υπό αναζήτηση.

Ενώ ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως η διαδικασία ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου και ο αλβανικός αναθεωρητισμός βρίσκεται σε εξέλιξη, πληθαίνουν ο σκεπτικισμός και οι ανησυχίες για το θολό μέλλον των Βαλκανίων. Οι ενδείξεις για μια γενικότερη αποσταθεροποίηση των Βαλκανίων ενισχύονται, με πολλούς να θεωρούν πρωτεργάτη τις ΗΠΑ και το State Department, με απώτερο στόχο τους όχι μόνο τον έλεγχο της περιοχής, αλλά και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Φυσικά, η περιθωριοποίηση της Ρωσίας παραμένει ο «ύψιστος» σε αξία παράλληλος στόχος για την Ουάσιγκτον.

Είναι φανερό ότι στην Βαλκανική χερσόνησο, σε σύντομο χρόνο τίποτε δεν θα είναι πιά ίδιο όπως πριν. Η ελληνική εξωτερική πολιτική, διατηρώντας τις εγγενείς αδυναμίες της, και όμηρος πολιτικ(άντικ)ων αντιλήψεων, μοιάζει σε μείζονα ζητήματα να διατηρεί την μυωπική οπτική της. Για παράδειγμα, επιμένει στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε., την ώρα που πρώην πρωτοστάτες αυτής της ιδέας, όπως ο Κώστας Σημίτης, αναθεωρούν άρδην. Το ίδιο και κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες της Ευρώπης. Άλλο δείγμα: Η «καλοκάγαθη» αντίληψη του ελληνικού ΥΠ.ΕΞ. για «νέα εποχή φιλίας και συνεργασίας» στα Βαλκάνια, όπου η σχολή «Μπακογιάννη» (όπως και η προηγούμενη «Ροζάκη» και η πριν από αυτή κ.τ.λ.) θεωρεί άκρως θετική την είσοδο στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ όλων των λοιπών Βαλκανίων.

Η αλήθεια είναι βεβαίως διαφορετική. Με το να είναι η Ελλάδα για δεκαετίες η μόνη βαλκανική χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., διατηρούσε ασύγκριτα πλεονεκτήματα στην οικονομία και την άμυνα έναντι των βόρειων γειτόνων της. Το βιοτικό επίπεδο του Έλληνα συγκρινόμενο με αυτό των λοιπών Βαλκανίων αρκεί για να αντιληφθεί κανείς τη χαώδη διαφορά. Τώρα, με την σταδιακή ένταξη των χωρών αυτών στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, η «πίττα» θα μοιραστεί σε περισσότερους «παίχτες». Σε λίγα χρόνια, η σήμερα ανύπαρκτη βουλγαρική ή αλβανική οικονομία, θα αρχίσουν να συγκλίνουν, αργά έστω, προς τους ευρωπαϊκούς δείκτες. Το ίδιο και η αμυντική και αποτρεπτική ισχύς των χωρών αυτών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις διεκδικήσεις που διαχρονικά εγείρουν σε βάρος της Ελλάδας. Όταν Τίρανα, Σκόπια και (δειλά δειλά) η Σόφια, με περιορισμένη σήμερα έναντι της Ελλάδας ισχύ, θεωρούν ότι έχουν αλύτρωτα εδάφη και πληθυσμούς στη βόρειο Ελλάδα, αντιλαμβάνεται ο καθένας τι θα διεκδικήσουν έπειτα από 15-20 χρόνια, που θα είναι ως χώρες αναβαθμισμένες, οικονομικά, στρατιωτικά και γεωστρατηγικά.

Οι περισσότεροι αναλυτές του προβλεπτού μέλλοντος, συμφωνούν πως στην θέση των Αμερικανών, αναδύεται ένας νέος, πολυπολικός και ρευστός κόσμος, ο οποίος θα σφραγιστεί από τον αγώνα τεσσάρων μεγάλων δυνάμεων για σφαίρες επιρροής: Των ΗΠΑ, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ρωσίας και της Κίνας.

Η Ρωσία θα έχει στη νέα κατάσταση που θα διαμορφωθεί, αναμφίβολα σπουδαιότατο ρόλο και λόγο. Η διακριτική στροφή που πραγματοποιεί η Αθήνα προς την Μόσχα, είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Όχι μόνο για τους ενεργειακούς ή αμυντικούς παρονομαστές της ελληνορωσικής προσέγγισης. Κυρίως για την πραγματικότητα που θέλει την Ρωσία, εν έτει 2008 αποφασιστικό παράγοντα σταθερότητας για τα Βαλκάνια. Εν αντιθέσει με τις ΗΠΑ, ο αποσταθεροποιητικός ρόλος των οποίων περιγράφηκε εκτενώς παραπάνω. Την Αθήνα εξυπηρετεί η σύμπλευση, στο βαθμό του δυνατού, με τις δυνάμεις που ευνοούν τη διατήρηση του βαλκανικού και ευρύτερου status. Και ηγετική δύναμη ως προς την σταθερότητα της περιοχής μας είναι αυτή τη στιγμή η Ρωσία.

Η επανεμφάνιση της Ρωσίας στην ιστορία, απελευθερώνει ζωτικό χώρο, για Αθήνα και Λευκωσία. Ειδικά για την ημικατεχόμενη Κύπρο, αμβλύνει τον ασφυκτικό αγγλοσαξονικό «εναγκαλισμό» και μπορεί να βγάλει την μεγαλόνησο από την γεωστρατηγική ομηρία, νοουμένου ότι οι κυπριακές κυβερνήσεις θα χαράξουν πιο τολμηρές πολιτικές, όπως ήδη πράττει ο Κώστας Καραμανλής.

Η Ελλάδα θα έχει να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί, μέσα σε ένα μάλλον ρευστό διεθνές σκηνικό, τις δικές της ιδιαίτερες προκλήσεις:

• Βαλκανικό αναθεωρητισμό, ως έκφανση της μελλοντικής ισχυροποίησης των βόρειων γειτόνων μας, που θα εγείρουν ζητήματα. Ο εφιάλτης των «δύο μετώπων» (βορράς-ανατολή) θα ξυπνήσει.
• Οξυμένη τουρκική επιθετικότητα ολιστικής μορφής, σε όλο το μέτωπο (Θράκη-Αιγαίο-Κύπρος).
• Δημογραφικό εφιάλτη. Οι προβλέψεις του ΟΗΕ για το 2025 μιλούν από μόνες τους: Τουρκία, 110 εκατομμύρια κάτοικοι. Ελλάδα 9 (το 30% αλλοδαποί). Αλβανία 8.
• Τεχνητές μειονότητες που με την πάροδο των ετών θα αναγορευθούν σε «φυσιολογικές». Μειονότητες κυρίως μουσουλμάνων, όργανα των τουρκικών και αλβανικών μεθοδεύσεων, με ότι αυτό συνεπάγεται.
• Προβληματική όσο και ευάλωτη οικονομία, στηριζόμενη κατά βάση στις υπηρεσίες και τους συνεχείς δανεισμούς, με ανύπαρκτη βιομηχανική παραγωγή.

Δυστυχώς, οι συμβατικές ελληνικές πολιτικές ελίτ περιορίζονται σε μια άνευρη διαχείριση του παρόντος. Σκέψεις, προβλέψεις και πολιτικές άμυνας για το μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο μέλλον απουσιάζουν εντελώς. Καμία από τις κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας δεν θέλησε να χαράξει μακρόπνοες στρατηγικές για την οικονομία, την άμυνα, το δημογραφικό και το μεταναστευτικό. Έτσι όμως, η Ελλάδα θα αναγκαστεί να πορευτεί στον σύνθετο και δύσκολο κόσμο του αύριο, σαν ένα όχημα δίχως ενεργητική και παθητική ασφάλεια, δίχως φρένα, και, φοβούμαστε, δίχως τιμόνι. Απαιτούνται γενναίες και οξυδερκείς αποφάσεις, προς δραστική ενίσχυση της συνολικής ισχύος της χώρας. Σε όλους τους τομείς. Ειδάλλως, απλώς θα μας προλάβουν τα γεγονότα...