Στρατηγικά παιγνίδια στη ΝΑ Μεσόγειο

Πηγή: SigmaLive

Του Μιχάλη Παπαδόπουλου

Οι πρόσφατες προειδοποιήσεις του Αρχηγού των Τουρκικών Ναυτικών Δυνάμεων, Ναυάρχου Ατάτς, για μετατροπή της ΝΑ Μεσογείου σε θέατρο συγκρούσεων, σε περίπτωση που θιγούν τα τουρκικά συμφέροντα, καθώς και οι επανειλημμένες αναφορές Τούρκων αξιωματούχων για τη στρατηγική σημασία της περιοχής, επιβεβαιώνουν τον ηγεμονικό ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίσει η Άγκυρα στη ΝΑ Μεσόγειο.

Οι αλλαγές στις γεωπολιτικές ισορροπίες της Ευρώπης, η επέκταση των ευρωπαϊκών συνόρων - με την ενσωμάτωση των ανατολικο-ευρωπαϊκών χωρών - προς την περιοχή του Καυκάσου και η συνακόλουθη γειτνίαση του ευρωπαϊκού συστήματος με το καυκασιανό γεωσύστημα, έχουν οδηγήσει σε σχεδιασμούς και προσπάθειες αναδιανομής ρόλων στο πλαίσιο της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας.
Χαρακτηριστική είναι μελέτη του Ινστιτούτου FAES, την οποία παρουσίασε ο τέως πρωθυπουργός της Ισπανίας Χοσέ Μαρία Αθνάρ στο 42ο Συνέδριο του Μονάχου για θέματα άμυνας και ασφάλειας, το 2006, και η οποία απηχεί και τους πρότερους στρατηγικούς σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, που προσδιορίζει τους στόχους της Συμμαχίας μέσα στη νέα παγκόσμια γεωπολιτική αρχιτεκτονική, καθώς και τους «ενδιάμεσους» ρόλους της κάθε χώρας-μέλους, υπό την προοπτική των νέων γεωστρατηγικών δεδομένων. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, τα γεωπολιτικά συμφραζόμενα για την Τουρκία, την Ελλάδα και την Κύπρο διαφοροποιούνται σημαντικά, καθώς, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του στην πολιτική επιθεώρηση Monthly Review o Βαγγέλης Χωραφάς για το νέο παγκόσμιο γεωπολιτικό σύστημα, το ΝΑΤΟ και το ρόλο της Ελλάδας, «η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν δύο χώρες-κλειδιά για τον έλεγχο τόσο της Ανατολικής Μεσογείου όσο και του νοτιότερου χώρου της Ε.Ε. - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υποβαθμίζεται ο ρόλος της Τουρκίας», η οποία επιδιώκει, αντιθέτως, να αναδειχθεί σε ηγεμονική περιφερειακή δύναμη, μέσα από τον ναυτικό έλεγχο της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου. Άλλωστε, η επιδίωξη της Άγκυρας να αυξήσει τη στρατηγική επιρροή της στην Ανατολική Μεσόγειο είναι εκπεφρασμένη, με πολλές ευκαιρίες και με πολλούς τρόπους.
Εμφαντική υπόμνησή της έκανε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αλί Μπαμπατζάν, στις αρχές του παρελθόντος Σεπτεμβρίου, επισημαίνοντας τη στρατηγική σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για τα τουρκικά συμφέροντα και το ρόλο που θέλει να διαδραματίσει η Άγκυρα στην περιοχή, αλλά και η προχθεσινή πρόβλεψη-προειδοποίηση του Ναυάρχου Ατάτς, Αρχηγού των Ναυτικών Δυνάμεων της Τουρκίας, ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί θέατρο συγκρούσεων στο προσεχές μέλλον, αν θιγούν τα ζωτικά τουρκικά συμφέροντα και τα «νόμιμα δικαιώματα» της χώρας στην περιοχή.

Αναδιανομή ρόλων
Μέσα στο πλαίσιο της αναδιαμόρφωσης των ΝΑΤΟϊκών σχεδιασμών και της προσπάθειας αναδιανομής ρόλων στο νέο γεωπολιτικό σύστημα, σημειώνει ο Β. Χωραφάς, «πρώτον, γίνεται προσπάθεια (πρόκειται για τη δεύτερη στα πλαίσια του ΝΑΤΟ) σταδιακής αναίρεσης του παραδοσιακού ναυτικού ρόλου της Ελλάδας και προσπάθεια στροφής της στις εξελίξεις στο γεωσύστημα των Βαλκανίων… Είναι η πρώτη προσπάθεια αναίρεσης του ναυτικού ρόλου της Ελλάδας, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο… Δεύτερον, η προσπάθεια ανάδειξης της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη (Regional Power - Pivotal State) επικεντρώνεται στην ανάδειξή της σε ναυτική δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου και δευτερευόντως σε δύναμη παρέμβασης στα Βαλκάνια».
Υπό το πρίσμα αυτό, μπορούν να ερμηνευθούν τόσο η ενίσχυση του τουρκο-ισραηλινού άξονα στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, αλλά και η εκπόνηση ενός φιλόδοξου εξοπλιστικού προγράμματος του τουρκικού ναυτικού, που στόχο έχει την ανατροπή της ισορροπίας ναυτικής ισχύος στο Αιγαίο και την κυριαρχία στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Γίνεται, έτσι, ευκόλως κατανοητό, ότι η απονεύρωση του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου μεταξύ Κύπρου - Ελλάδας υπήρξε, στρατηγικά, ολέθρια επιλογή, αλλά και γίνεται επίσης αντιληπτό ότι, η Τουρκία, επιδιώκει, μέσα από μια λύση του Κυπριακού προσαρμοσμένη στα στρατηγικά της συμφέροντα, όχι μόνο να ελέγξει πολιτικο-στρατιωτικά την Κύπρο, καθιστώντας την στρατηγικό όμηρο, αλλά και να κατοχυρώσει το ρόλο της ως ηγεμονικής περιφερειακής δύναμης στη ΝΑ Μεσόγειο. Τη στρατηγική αυτή επιδίωξη της Τουρκίας σε συνάρτηση με την πολιτική επίλυσης του Κυπριακού σχολιάζουν ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Στέφανος Στεφάνου, ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Γιαννάκης Ομήρου και οι βουλευτές Αβέρωφ Νεοφύτου και Ανδρέας Αγγελίδης…

Στέφανος Στεφάνου: Πρώτιστη αναγκαιότητα η επίλυση του Κυπριακού
«Σχεδιασμοί τέτοιοι υπάρχουν, όπως και στόχοι, από πλευράς Τουρκίας, γι’ αυτό κι εμείς, με ψυχραιμία, πρέπει να τους μελετούμε, ώστε να παίρνουμε τις σωστές αποφάσεις και να κάνουμε τις ορθές κινήσεις, για να διασφαλίσουμε την ειρήνη στην περιοχή μας. Και, πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επιλυθεί το Κυπριακό, με τρόπο που να διασφαλίζει την ειρήνη και την ασφάλεια, αλλά και τα καλώς νοούμενα συμφέροντα όλων των Κυπρίων».

Αβέρωφ Νεοφύτου: Χωροφύλακας της περιοχής
«Οι θέσεις που εκφράζουν ναύαρχοι και στρατηγοί εδώ και χρόνια, είναι πάγιες θέσεις της Τουρκίας, όσον αφορά στο σχεδιασμό της στρατηγικής για την Ανατολική Μεσόγειο, εξ ου και είμαστε τα θύματα αυτής της πολιτικής.
Επιπρόσθετα, το τελευταίο διάστημα, η Τουρκία επιδιώκει να καταστεί σημαντική περιφερειακή δύναμη, ενισχύοντας τα ερείσματά της και στην περιοχή του Καυκάσου. Ας μην ξεχνάμε, ακόμη, και το τουρκικό τόξο στην περιοχή των Βαλκανίων. Τώρα, η Άγκυρα θεωρεί ότι ήρθε η ώρα να αναβαθμίσει το ρόλο της ως περιφερειακής υπερδύναμης.
Από δικής μας πλευράς, όπως πολύ σωστά είπε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και αποτελεί και θέση του Δημοκρατικού Συναγερμού, προσπαθούμε να επιλύσουμε το Κυπριακό προς όφελος όλων των κατοίκων της Κύπρου, και όχι της Τουρκίας. Δεν μπορούμε να δεχθούμε σχεδιασμούς που στοχεύουν στο να καταστήσουν την Άγκυρα σε χωροφύλακα της περιοχής. Ως εκ τούτου, δεν θέλουμε ούτε εγγυήσεις ούτε και παραμονή τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο…».

Γιαννάκης Ομήρου: Ολέθρια η «εγκατάλειψη» του δόγματος
«Η εμμονή της Τουρκίας σε εγγυητικά δικαιώματα στην Κύπρο έχει ως στόχο όχι μόνον την πολιτικο-στρατιωτική ομηρία της Κύπρου, αλλά και το στρατηγικό έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου. Δυστυχώς, στρατηγικά λάθη του Ελληνισμού, έδωσαν τη δυνατότητα για τη διαμόρφωση στρατηγικών συνθηκών υποβάθμισης της ελληνικής παρουσίας στην περιοχή, που υπήρξε, ιστορικά, κυρίαρχη. Επείγει, όσο ποτέ άλλοτε, αυτήν τη στιγμή, η υπέρβαση αυτών των αδυναμιών, στο πλαίσιο μιας εθνικής στρατηγικής, που να απαντά σ’ αυτά τα ελλείμματα. Το δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου ενίσχυε το ρόλο της Κύπρου, αλλά και της Ελλάδος, στην περιοχή. Δυστυχώς, μόνοι μας, το αφήσαμε να απονευρωθεί, κι αυτή η μονομερής απονεύρωση πραγματοποιήθηκε με την αντίστοιχη ενδυνάμωση της τουρκικής παρουσίας. Στην περιοχή, σήμερα, αναδύεται ένα αγεφύρωτο τεχνο-οικονομικό και στρατιωτικό χάσμα ανάμεσα στον τουρκο-ισραηλινό άξονα και στις υπόλοιπες χώρες.
Χρειάζεται, λοιπόν, απαραιτήτως, ένα αντίπαλο δέος, ώστε να επαναδιαταχθούν οι σχέσεις ανισορροπίας που δημιουργούνται».

Ανδρέας Αγγελίδης: Τουρκικός στόχος η επικυριαρχία στην περιοχή
«Είναι προφανές πως η τουρκική στρατηγική επιδιώκει την επικυριαρχία στην περιοχή, αλλά και ότι οι στρατηγικοί της σχεδιασμοί έχουν χρονικό ορίζοντα το μέλλον. Το βασικό είναι ότι η Τουρκία, ως κράτος, έχει βλέψεις που συνδέονται με στρατιωτικού χαρακτήρα παρουσία. Σίγουρα, μέσα από το στρατιωτικό παράγοντα, αλλά και μέσα από τη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού, επιχειρεί να αναβαθμίσει το ρόλο της αυτό. Από την άλλη, πρέπει να πούμε πως η συμφωνία της Κυπριακής Δημοκρατίας με χώρες όπως ο Λίβανος και η Αίγυπτος, για διεξαγωγή ερευνών προς ανεύρεση κοιτασμάτων πετρελαίου στην Ανατολική Μεσόγειο, έχει ενοχλήσει την Τουρκία. Ενόψει αυτών των δεδομένων, αντί να επιχειρούμε να ενισχύσουμε το ρόλο μας, βλέπουμε το ενιαίο αμυντικό δόγμα να υπολειτουργεί, στρατιωτικές ασκήσεις να αναβάλλονται, και να μεθοδεύουμε ακόμη και μείωση της στρατιωτικής θητείας. Όλα αυτά, δεν μπορούν παρά να επιβεβαιώνουν την εξέλιξη που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια, δηλαδή ο κύκλος επιρροής της Ελλάδος να περιορίζεται, ενώ αντίθετα να διευρύνεται ο κύκλος επιρροής της Τουρκίας».

Στη Βουλή η νεκροψία του «δόγματος»
Το «φάκελο» του ενιαίου αμυντικού δόγματος ανοίγει την ερχόμενη Πέμπτη η Επιτροπή Άμυνας της Βουλής. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Σ», στη συζήτηση του θέματος έχουν κληθεί να συμμετάσχουν όλοι οι πρώην υπουργοί Άμυνας της Κυπριακής Δημοκρατίας, από την περίοδο που εγκαινιάστηκε το ενιαίο αμυντικό δόγμα έως σήμερα, ενώ εξετάζεται και το ενδεχόμενο να κληθούν και όλοι οι ομόλογοί τους της Ελλάδος, καθώς και πρώην Αρχηγοί της Εθνικής Φρουράς. Οριστική απόφαση για το ενδεχόμενο αυτό, θα ληφθεί έπειτα από διαβούλευση της Επιτροπής Άμυνας με τον Πρόεδρο της Βουλής, αφού πρέπει να ρυθμιστεί το θέμα τής μη κυπριακής υπηκοότητας.